Augustus 2025, Circusmagazine spreekt met vijf circusproducenten werkzaam in de Lage Landen. Hun gemeenschappelijke deler: circus in de kerstperiode. Op voorhand grappen we dat er geen geheimen onthuld worden en dat we het niet zullen hebben over ‘de cijfers’. What happens in the tent, stays in the tent.

© Wintercircus Appeldoorn

Rond de tafel:

• Emmanuel Horwood: organisator Wintercircus Apeldoorn, Limburgs Nieuwjaarscircus Sittard-Geleen, Sint in de Piste (Sint-Niklaas), Liège en Piste
• Kevin Van Geet: organisator Kerstcircus Etten-Leur, Wintercircus Tilburg en tijdens het zomerseizoen Circus Harlekino
• Marc Boon: organisator Wintercircus Apeldoorn, Limburgs Nieuwjaarscircus Sittard-Geleen, Sint in de Piste (Sint-Niklaas), regisseur Liège en Piste
• Simon de Winter: uitvoerend producent bij Stardust International, o.a. Wereldkerstcircus Carré, Amsterdam en Weltweihnachts Circus Stuttgart
• Yves Bocxtaele: organisator Theater Circus Boxtalino, Boom

Het is nu midzomer, in hoeverre draaien jullie agenda’s al in functie van circus in de winter?

Kevin Van Geet “Wij zijn nu op zomertour. Ik had al veel gedaan willen en moeten hebben, maar ik loop op mijn tenen deze week om het hier op locatie allemaal draaiende te krijgen. Zo gaat het altijd. Ik begin dan pas tijdens de laatste weken van de zomertour aan de voorbereidingen voor de winter. Het komt altijd wel goed, maar je kan er veel meer uithalen door eerder te beginnen.”

Emmanuel Horwood “Ja, Kevin, als je ook een zomertour doet, moet je je daarop concentreren, dan is het logisch dat er veel werk samenkomt. Wij hebben geen zomertour, dus wij beginnen heel vroeg. Wat betreft Namen en Apeldoorn is alles zo goed als rond. We doen dit jaar een tweede show in Luik tijdens de kerstperiode, dus daar zijn we nu druk mee bezig. Promotie, decoratie, tent, verkoopstanden, artiesten, reizen… Jullie weten wel hoe het gaat. Het is een enorme klus.”

Marc Boon “Ik werk samen met Emmanuel voor Wintercircus Apeldoorn en Sittard en ik ga ook de regie doen in Luik. Sint in de Piste doen we ook samen. Dat wordt spannend want de Grote Markt in Sint-Niklaas is volledig heraangelegd. We zijn daar heel blij om maar dat maakt dat we nu opnieuw op zoek moeten hoe we alles gaan inplanten, hoe we alles gaan exploiteren. Het is het zoveelste jaar op rij met veel onzekerheid – eerst corona, dan de werken op de Grote Markt die steeds vooruit geschoven werden waardoor we steeds op zoek moesten naar nieuwe locaties, onder andere een plek waar er drie weken voor de première asbest werd ontdekt… We zitten nu vooral in de verkoopperiode; een deel van onze bezoekers zijn bedrijven en die tickets worden nu verkocht, daarna volgen de losse tickets en is het een pak rustiger. We zijn ook al in creatiefase, deze week vinden de zangrepetities plaats.”

Simon De Winter “In welke mate heeft de stad jullie betrokken bij het ontwerpen van het nieuwe plein?”

Marc “Heel veel, eigenlijk. En vanaf het begin. Sint-Niklaas heeft twee USP’s (unique selling propositions, red.): enerzijds de ballonfeesten en anderzijds het sinterklaasgebeuren, vrij logisch voor een stad die Sint-Niklaas heet. Sint in de Piste bestaat dit jaar 30 jaar, de vzw die erachter zit doet al 70 jaar aan die sinterklaastraditie en heeft natuurlijk een band met de stad. Dus ze hebben ons onmiddellijk geconsulteerd. Er zijn zelfs last minute nog aanpassingen gebeurd, ze hebben een groot grasveld volledig betegeld, precies om onze tent daar te kunnen zetten. Er worden ook ankerpunten voorzien waar de masten automatisch in passen. Er is veel groen, veel water, het wordt allemaal veel gezelliger, de beleving – ik moet het jullie niet vertellen – is zo belangrijk, hè.”

Yves Bocxtaele “Wij staan zoals elk jaar in De Schorre in Boom. Ik hoop dat ze dit jaar het terrein wat verbeterd hebben want vorig jaar stonden we met onze voeten in het water. Die mannen van Tomorrowland rijden alles kapot met hun tractors. Ik ben op pensioen, ik doe alleen nog Sinterklaas in het Circus gedurende drie weekends en ik bereid die show helemaal alleen voor. Ik ben daar elke dag een uurtje of twee mee bezig, met veel passie en enthousiasme, dat houdt me jong.”

Marc “De toestand van de terreinen is een groot gegeven. In Apeldoorn ploeteren wij ook enorm: het terrein wordt heraangelegd maar het is een getouwtrek om wie het gaat doen, de investmentgroep of de beheerder van het terrein of de stad of de projectontwikkelaar… In Sittard zijn we volop bezig tijdens de verlofperiode van de ambtenaren: we verhuizen tussen 30 december en 3 januari om op 4 januari terug te beginnen. Dan liggen de administraties stil dus als er dan iets scheelt aan het terrein, komt er toch wat kunst- en vliegwerk bij kijken om alles in orde te krijgen.”

Emmanuel “Maar the show must go on.”

The show must go on: mooie clichés zijn er om te koesteren. Over clichés gesproken, Kerstmis en circus samen, dat klinkt als veel kitsch op een hoopje. Krijgen jullie af te rekenen met vooroordelen? En indien ja, hoe worden die weggeveegd?

Marc “Kitsch… Wij doen het heel sober, de focus moet op de circusvoorstelling en de beleving liggen. In de onthaaltent is er wel wat aankleding maar in de tent en de show niet. Of misschien houd ik gewoon van kitsch en ligt mijn norm heel laag.”

Yves “Ik vind dat de sfeer van het circus toch heel goed past bij de sfeer van Kerstmis en Nieuwjaar, met het rood en al die lichtjes, enzovoort.”

Kevin “Ik denk ook dat nergens anders dan tijdens de kerstperiode het circus nog echt in zijn traditionele vorm floreert, met alles erop en eraan, met dieren als het kan. De mensen verwachten dat ook als ze met de hele familie naar het circus gaan.”

Simon “Ik denk dat voor het circus kitsch zeker geen vies woord is, want inderdaad, de mensen verwachten dat ook wel, ze weten waar ze naartoe gaan. Voor veel kinderen is circus een eerste kennismaking met live-entertainment. Tijdens kerst wil je met heel de familie samen zijn en circus is bij uitstek het uitje dat je met heel de familie kan doen. Wat betreft vooroordelen, dat is interessant. Onze twee grootste projecten zijn Stuttgart en Amsterdam en dat is een heel ander publiek. Het is allebei een familiepubliek maar de Amsterdamse yup is toch wel heel anders dan de traditionele Baden-Württembergse familie. Wij krijgen altijd pittige recensies in Amsterdam over hoe een vrouw gekleed gaat in een circusvoorstelling bijvoorbeeld. Daarover lopen de meningen heel ver uiteen, maar op het einde van de rit is het belangrijkste hoe de show gewaardeerd wordt en is wat de krant schrijft bijkomstig. Dus vooroordelen: zeker, maar trekken we ons daar veel van aan? Niet echt.”

Marc “Een publiek weet ook wel het onderscheid te maken tussen kwaliteit en rommel. Circussen die het alleen doen om het geld en geen aandacht besteden aan hun programma worden door hun publiek genadeloos afgestraft. Er was een periode dat het product ‘kerstcircus’ commercieel werd uitgebuit: hoge ticketprijzen, dure cateringtarieven en noem maar op, en het programma kwam op de laatste plaats. Een publiek pikt dat één keer, maar geen twee keer.”

Emmanuel “Wij doen het niet voor het geld, maar uit pure passie. En ik denk dat dat voor iedereen hier geldt.”

STELLETJE PRIMITIEVE DIERENBEULEN

Yves “Zijn er hier tussen ons mensen die van traditionele circusfamilies stammen? Of zijn we allemaal van buiten de circuswereld naar binnen gerold?”

Marc “Er heeft ooit een circus Boon bestaan, een klein circus. Ik heb dat als kind ooit gezien, ze hadden een blauw-witte tent. Ik heb het eens opgezocht maar er is totaal geen connectie.”

Hoe zijn jullie dan in het circus terechtgekomen?

Yves “Wat mij betreft uit passie. Ik heb altijd al het circusvirus gehad, al van toen ik klein was, en ik heb er op een gegeven moment mijn beroep van gemaakt. Ik zat vroeger in een heel andere sector maar ik ben failliet gegaan en toen begonnen met circus. Dat waren de mooiste en beste jaren van mijn leven.”

Kevin “Mijn opa is als automonteur in het circus terechtgekomen, op het circus verliefd geworden en uit idealisme een eigen circus gestart omdat hij vond dat het allemaal wat sympathieker en socialer kon. Het ging er vroeger niet altijd zo rooskleurig aan toe. Ik ben niet in het circus geboren maar ik kwam er dus al vroeg en veel mee in aanraking. Ik heb een aantal jaren met Duitse familiecircussen meegereisd als lichtregisseur en tijdens mijn laatste jaar aan de ingenieursopleiding heb ik dan toch voor circus gekozen. De achtergrondinfo van mijn opa en de kennis uit mijn opleiding zijn de perfecte combinatie voor wat ik doe. Ik werk niet enkel op kantoor maar ik ga ook buiten mijn eigen tent opbouwen.”

Als ik het goed begrijp is – of was – niemand van jullie fysiek met circustechnieken bezig, bijvoorbeeld getraind in jongleren of acrobatie of…

Marc “Kevin, Emmanuel en ikzelf zijn spreekstalmeester maar dat is geen discipline, hè.”

Nee, maar jullie staan wel in de piste als performer.

Marc “We jongleren met woorden.”

Kevin “Alles financieel draaiende houden is natuurlijk ook een grote evenwichtsoefening.”

Emmanuel “Yves, jij was toch leeuwentemmer?”

Yves “Ja, ik deed de leeuwen en de tijgers en ik was ook met de olifanten bezig. Nu niet meer, spijtige zaak. Ik weet niet wat jullie daarvan denken…”

Marc “Dierenwelzijn, het is een heel lange discussie. Ik vind dat dieren bij het circus horen, de enige voorwaarde is dat ze goed behandeld worden. Als dieren constant geslagen worden, dan kruipen die weg, dan willen ze niet werken. Er zijn natuurlijk richtlijnen omtrent wat wel en wat niet kan – die volgens mij trouwens niet alleen met dierenwelzijn te maken hebben, vaak zitten er verdienmodellen achter. Ik sta op de markt in Sint-Niklaas met een aantal kamelen en paarden, er zijn richtlijnen in verband met de hoeveelheid bewegingsruimte, vrije ruimte, niet gebonden staan, enzovoort, allemaal logisch. We halen zand aan want de dieren mogen niet op beton staan, maar daarna moet dat zand ook afgevoerd en gereinigd worden terwijl het eigenlijk alleen nog voor de wegenbouw gebruikt wordt – niet voor een kinderspeeltuin of een zandbak. Dat zijn grote kosten, als eenmalig event met een grootschalig publiek kan je dat verrekenen, maar als je dat moet doen met een tentcapaciteit van 400 à 500 man en je moet van stad naar stad elke keer dat zand aansleuren en afvoeren én laten reinigen, ja, dat is niet motiverend, hè.”

Yves “De mest is ook altijd een probleem.”

Kevin “De regels zijn overal in Europa anders. Hier zijn wilde dieren verboden, gedomesticeerde dieren mogen wel nog, maar je merkt dat er veel onwetendheid heerst. Mensen denken dat dieren helemaal niet meer mogen. Dus als je dan paarden meeneemt, denken ze dat je illegaal bezig bent. Anderen die denken dat er niets meer mag, vinden daardoor het circus niet meer aantrekkelijk en blijven thuis. Nog anderen geloven om het even wat en zeggen ‘je gaat toch niet voor je vermaak met je kleinkinderen naar een stelletje primitieve dierenbeulen?’ De hele discussie heeft veel schade toegebracht aan het imago van circus met dieren. Ik reis nu zonder dieren, niet omdat ik het niet wil, maar omdat het programma zo technisch beter uitkwam. Er is ook niemand die vraagt waar de dieren zijn, maar ik mis het zelf wel. Met kerst heb ik natuurlijk wel acts met dieren. Altijd.”

Marc “Men wordt heel inventief; nu zie je varkens en koeien, duiven en papegaaien, we hebben het allemaal wel al gehad. De wetgeving is streng, en terecht. We krijgen elk jaar controle van het voedselagentschap – want daar zit de bevoegdheid dan in Vlaanderen – en ook van externe dierenartsen. We hebben zelfs twee jaar na elkaar meegemaakt dat onze rekening bij ING geblokkeerd werd omdat we met dieren werkten. Omwille van ethisch bankieren en ondernemen moesten we attesten bezorgen dat we handelen in lijn met het dierenwelzijn. Wat heeft een bank daar nu mee te maken? Gaan die dan al hun cliënten controleren die een paard of een pony of een kat of een goudvis hebben? In het circus is er constant iemand bij, dat is een taak van ’s ochtends tot ’s avonds. Hoeveel paarden gaan er niet op zondagavond de box in en komen er pas op woensdagnamiddag terug uit?”

Simon “In ieder geval, het maakt je leven veel makkelijker als je ervoor kiest om een show zonder dieren te maken. Het is makkelijker en goedkoper. De enige reden waarom je het zou doen is de liefde voor dieren en passie voor het klassieke circus.”

Yves “En om de kinderen iets mee te geven dat ze niet meer krijgen. Je geeft bepaalde waarden mee: verantwoordelijkheid voor de dieren, schoonheid van de dieren. De dieren in het circus zijn de ambassadeurs voor de dieren die in het wild leven. Opvoedkundig heeft dat ook een meerwaarde. De piste is rond, initieel om de paarden te laten draaien, daar begon het allemaal mee.”

KLASSIEK VS. HEDENDAAGS

Even iets anders: voelen jullie verbinding met andere circussen of met de circusfestivals in de zomer waar veel hedendaags circus speelt? Of voelt het toch een beetje als ieder op z’n eigen eilandje?

Kevin “Ik vind het belangrijk om als circus collegiaal te zijn en elkaar te respecteren in de vorm waarop je circus maakt, ongeacht of het klassiek of hedendaags is of wat daar tussenin moge zitten. Ik constateer wel dat er veel makers en festivals zijn die zich dusdanig openbaar distantiëren van het traditionele circus dat het bijna lijkt of ze het traditionele circus zwartmaken. Dat vind ik een kwalijke zaak. Er wordt bijvoorbeeld geschreven ‘bij ons geen clowns met rode neuzen en circusdirecteuren en dieren’, dat soort dingen, zelfs in schoolbrochures. Dat is allesbehalve collegiaal. Als je jezelf moet onderscheiden of verkopen door de ander zwart te maken dan denk ik dat je eens moet kijken naar je eigen product. Ik denk dat we kunnen vaststellen dat het traditionele circus, zeker in de winterperiode, in Nederland bijna een half miljoen of een miljoen bezoekers trekt die gewoon netjes voor een kaartje betalen. Al die andere vormen van circus beweren dat ze de toekomst zijn, maar zodra een subsidieaanvraag wordt afgewezen, blazen ze het hele zooitje maar op – ik weet niet wat dan wel of niet van deze tijd is of wat de toekomst is.”

Marc “Ik kan Kevin daarin volgen. Ik heb de voorbije vier jaar in de circuscommissie gezeten, Simon heeft er ook ooit ingezeten, en ik heb vorig jaar echt op de tafel geklopt en gezegd dat er in de landschapstekening van Circuscentrum meer plaats moet zijn voor de reizende circussen. Het draait precies alleen maar om de circuskunsten die gesubsidieerd worden, overwegend kleine gezelschappen die alleen in theaters werken, die vaak ook zeker zijn van een uitkoopsom, terwijl de andere circussen hun tenten moeten opslaan en afwachten welke inkomsten ze genereren, maar aan de andere kant tikken de kosten wel door. Men is toen zelfs een beetje geschrokken van het aanbod van de reizende circussen. Wij willen niet concurreren, zo werd dat in het begin wel gepercipieerd, wij promoten het circus op onze manier. Als wij Vlaamse circusartiesten of mensen die een circusopleiding gevolgd hebben vragen om in het klassieke circus – of traditioneel, of reizend, want dat is ook een discussie, hoe noem je het? – mee te draaien, dan is er vaak geen interesse. Sommigen willen enkel op de festivals spelen. Het reizende circus wordt vaker stiefmoederlijk behandeld dan gezelschappen die serieuze bedragen krijgen.”

Yves “Ik combineer altijd beide: traditionele circusartiesten en mensen uit de circusscholen. Wat ik breng is vrij theatraal. Artiesten van de circusscholen zijn heel polyvalent en dat zorgt voor fijne accenten. Traditionele artiesten hebben doorgaans een vaste routine waar ze moeilijk van afwijken.”

Ga jij dan zelf artiesten aanspreken of komen zij bij jou aankloppen?

Yves “Nu met internet krijg je dagelijks artiesten die zich aanbieden, zowel uit traditionele hoek en van over heel de wereld, als mensen uit de circusscholen. Je hebt een bredere keuze in vergelijking met tien jaar geleden, ik werkte toen via een agent. Het werkt in beide richtingen. En het werkt goed samen, de kruisbestuiving tussen traditionele circusmensen, minder flexibel, en de mensen van de circusscholen aan wie je echt alles kan vragen.”

Simon “Volgens mij deelt Kevin die ervaring, want jij hebt recent twee acts uit circusscholen geplukt, toch?”

Kevin “Ja, ik heb sinds vorig jaar een intensieve samenwerking met Fontys in Tilburg, natuurlijk ook omdat ik in die stad het wintercircus organiseer. Vorig jaar heb ik voor het eerst gejureerd tijdens de afstudeervoorstelling van de hogeschool. Ik was positief verrast over de kwaliteit en de stijl van een aantal optredens – niet van allemaal, dat hoeft ook niet. Afgelopen winter heeft er een act van Fontys de hele speelperiode in Tilburg meegedraaid in onze voorstelling, met orkest en alles erop en eraan. Dat is langs beide kanten erg goed bevallen. De medestudenten zijn komen kijken, zij zouden anders misschien nooit op een uitnodiging ingaan, en eigenlijk waren ze allemaal laaiend enthousiast.”

Yves “Je krijgt een grotere creatieve impuls van artiesten uit de circusscholen. Ze proberen van alles en nog wat, het is niet altijd fantastisch, maar ze proberen toch! Spijtig dat ze komen optreden in een floeren broek en een witte T-shirt… Maar ze komen vaak met nieuwigheden uit de hoek.”

Kevin “Over kleding gesproken. Dat durven ze dan ook zo vermelden: ‘Bij ons geen glitterkostuums.’ Wat is er nu mis met iemand die zich mooi wil kleden, die zich opmaakt en een verzorgde indruk nalaat?”

Yves “Je moet de mensen in een andere wereld brengen en het kostuum is daarvoor toch wel essentieel. Ik ben nu mijn kostuums aan het kopen op Temu, mijn budget is niet zo groot. En ik vind fantastische dingen, hè!”

Marc “Toen ik de voorstellingen bij Renz (Nederlands Nationaal Circus Herman Renz, red.) regisseerde waren er enorm veel kostuums voor de opening en de finale en die werden allemaal met de hand gemaakt, die budgetten waren immens. Maar die tijd ligt achter ons.”

Om af te sluiten, wat is het meest fantastische aan kerstcircus en wat is het hatelijkste?

Emmanuel “Het hatelijkste is het weer. Regen en wind, dat is onze wereld.”

Yves “Inderdaad, en het leukste is de staande ovatie. Je komt met je moddervoeten de tent binnengewandeld, het gordijn gaat open, je staat daar met je glitterkostuum en dat is circus. Het heeft een triestige kant en dan die glitterkant, die explosie van vreugde.”

Auteur: Karlien De Savoye
Foto's: Wintercircus Appeldoorn / Jeunique Mingels / Sint in de piste 2024
Dit artikel verscheen in Circusmagazine #84 (september 2025)