Al eeuwenlang worden ceremoniën van koningen en politici opgeluisterd door optredens van beroemdheden. Amerikaanse presidenten werden toegezongen door Beyonce (Obama) en Lady Gaga (Biden) of de Village People (Trump). Iets meer dan 100 jaar geleden trad een toenmalige wereldster op voor de Britse koning George V. Zijn naam was Paul Cinquevalli: ‘King of the Jugglers’.

Als twaalfjarig jongetje liep Emil Otto Paul Braun weg van huis en sloot zich aan bij een groep Italiaanse acrobaten, de Cinquevalli’s, wiens naam hij overnam. Zo’n vijftien jaar lang werkte hij als acrobaat, koorddanser en ten slotte aan de vliegende trapeze in grote circussen. Tot hij tijdens een optreden in Sint-Petersburg de trapeze uit zijn handen voelde glippen. In die tijd werkten trapezeartiesten nog zonder vangnet.

Na een lange revalidatie besloot Paul tot een – naar eigen zeggen – veiligere beroepskeuze: jongleur. Veiligheid is echter een relatief begrip. Een van zijn beroemdste trucs betrof een kanonskogel van twintig kilo die hij vanaf een platform op twaalf meter hoogte naar beneden liet vallen om hem op te vangen tussen z’n schouderbladen en nek.

Cinquevalli werkte als artiest tussen 1871 en 1912, midden in het gouden tijdperk van de circuskunsten. Een stad als Berlijn had tientallen variététheaters en circusgebouwen. De Engelse krant ‘The Era’ was volledig aan circus en variété gewijd en had een even grote oplage als de reguliere dagbladen. Fans verwachtten van hun favoriete artiesten dat die hen keer op keer verrasten met nieuwe acts.

Paul Cinquevalli werkte uitsluitend met objecten die mensen kenden uit het dagelijks leven: houten badkuipen, serviesgoed, paraplu’s en meubilair. Publiek verhoudt zich nu eenmaal anders tot objecten die ze zelf ook regelmatig in hun handen hebben.

Een van zijn meest bekende acts was ‘de menselijke biljarttafel’. In een groen vilten pak jongleerde hij met biljartballen, die hij over z’n lichaam liet rollen om ze uiteindelijk op te vangen in netjes die hij aan zijn heupen en schouders had bevestigd. In klassieke circussen kom je ze af en toe nog tegen, jongleurs die een aantal ballen in de lucht houden om ze precies op de muziek op te vangen aan kleine netjes aan hun riem.

Toen de Eerste Wereldoorlog uitbrak keerde de Engelse pers en het publiek zich en masse tegen Paul vanwege zijn Duitse afkomst. Dat hij al twintig jaar in Londen woonde en Engels staatsburger was telde plots niet meer. Hij trok zich volledig terug uit het publieke leven en stierf in 1918 met een gebroken hart. Paul Cinquevalli werd 58 jaar.

Meer weten? Erik Åberg schreef een prachtig boekje over Paul Cinquevalli: Cleverer than God.

Auteur: Harm van der Laan
Dit artikel verscheen in Circusmagazine #82 (maart 2025)