Het Scheldeoffensief is een gespecialiseerd theaterlabo voor bijzondere mensen. Een plek waar goesting en talent voor theater bij (jong)volwassenen met en zonder beperking opgespoord, uitgedaagd en getoond worden aan een breed publiek. Tot voor kort een nobele onbekende in de circuswereld. Maar daar komt verandering in met hun nieuwste voorstelling Piedestal waarin Jakobe Geens samen met Frank Dierens plaatsneemt in de regisseursstoel en circusartieste Fleur Perneel een rol opneemt tussen de andere spelers. Circusmagazine was te gast tijdens de eerste creatieweek van het bonte gezelschap.

© Wiliam Roja

Bij onze aankomst in de theaterzaal van Kopergietery in de Blekerijstraat in Gent hebben de artiesten net pauze. Het is de derde creatiedag van de voorstelling Piedestal. Eerder werden wel al zogenaamde labo’s georganiseerd om samen te ontdekken welke (circus-)technieken in de voorstelling aan bod kunnen komen. Dat was een ontdekkingstocht met enkele extra uitdagingen gezien de bijzonderheid van de spelers, al bleek dat soms ook weer nieuwe mogelijkheden te bieden. De korte pauze met koffie en sinaasappelen geeft me de mogelijkheid om bij de spelers te polsen hoe het proces voor hen tot nu toe verlopen is en wat hun verwachtingen zijn. Aan enthousiasme geen gebrek.

Franky Delaere: “Ik speel de dirigent en ik moet steeds zeggen: ‘je zingt vals’. Het is een beetje spannend want ik heb toch wat last van plankenkoorts en dan ben ik prikkelbaar. Maar de anderen hebben daar gelukkig geen last van.” Oskar Stalpaert speelde eerder al in voorstellingen van Het Scheldeoffensief. “Ik heb al veel theaterervaring. Maar circus is toch iets nieuws voor mij: ik leerde het voorbije jaar een beetje acrobatie en ik doe ook clownerie.” Piet Van Hijfte, een man in een rolstoel, vertolkt een figuur zonder benen. “In de voorstelling probeert mijn personage zich op verschillende manieren voort te bewegen. Zo doe ik samen met medespeler Aude een koprol, ondersteund door de andere spelers. Eigenlijk herken ik in mijn personage best wel veel van mezelf: het is een opgewekte figuur, net als ik.” Aude Vandecaveye kwam als persoonlijke begeleidster van actrice Gabria Vermeir de creatie ingerold. Bij de labo’s die voorafgingen aan het creatieproces bleek het niet altijd eenvoudig om Gabria mee op scène te krijgen. Met Aude als vertrouwenspersoon aan haar zijde lukt dat wel en zo kreeg Aude een volwaardige rol in de voorstelling. Fleur Perneel, die afstudeerde als bachelor in de circuskunsten aan Esacto’Lido in Toulouse maakt het gezelschap compleet.

Na de korte pauze mag ik getuige zijn van het verdere verloop van het creatieproces. Spelers warmen zich op, bespreken nog wat praktische dingen, zetten hun masker op en beginnen aan een doorloop. De pulcinella maskers brengen een bepaalde sfeer op de scène, ze maken de gezichten van de spelers bijna onherkenbaar. Daarbij komt dat de lichamen op de scène allemaal op dezelfde manier bewegen, wat zorgt voor een soort uniformiteit, all equal. Als Fleur in een choreografisch stokkengetik in duel gaat met actrice Julia Luna Dierens weet ik niet meer wie nu wie is: wie is de circusartieste en wie is de artieste van Het Scheldeoffensief? De maskers en de gelijkaardige manier waarop de lichamen bewegen maken het onmogelijk en vooral onnodig om een onderscheid te maken.

Regisseur Frank Dierens: “Het is zalig om die weg even in te slaan. Ik wilde al langer iets doen met commedia dell’arte: een masker blijft toch steeds iets aanhouden, ook als iemand even lichtjes afwezig is. Ik haalde plastic maskers uit de feestwinkel als test en we merkten onmiddellijk dat we hiermee door moesten gaan. In Pepijn Ronaldo vonden we de geschikte partner om onze maskers mee vorm te geven. Circus Ronaldo past mooi binnen de manier waarop Het Scheldeoffensief werkt, want ook bij hen staat dat theatraal-fysieke centraal.”

Ook inhoudelijk raakt de voorstelling aan een thema waarin wezens botsen op hun beperking. Zo is er een scène waarin de acteurs zeggen: ‘Ik hoor niet’, ‘Ik zie niet’, ‘ik loop niet’, … Frank: “Ik vond het wel fijn om te benoemen dat er iets niet kan zijn, iets waarvan je denkt: ik heb het niet. Ik ben niets. Maar eigenlijk zit ook in niets al iets, dus misschien ben ik het wel te ver aan het zoeken. We hebben immers allemaal onze eigen specifieke zorg nodig. Iedereen is op zoek naar zijn eigen ‘iets’. Piedestal: jezelf op dat verhoogje durven zetten. ‘Ik ben.’ Punt. ‘Ik ben’ en da’s genoeg.”

Het Scheldeoffensief maakt al langer voorstellingen met mensen met en zonder beperking. Hoe is het plan ontstaan om circus te gaan opzoeken?

Frank: “Wat is circus? En waar begint de cross-over met een andere kunstvorm? Eerder maakte ik een voorstelling waarin ik samen met actrice Julia clownerie bracht. Cirque Plus (circusfestival in Brugge met veel aandacht voor sociaal circus, red.) pikte ons op en dat was het begin van een samenwerking. Ik denk dat we ons ergens in het domein van clowneske, theatrale capriolen bevinden die nogal muzikaal en ritmisch worden opgebouwd. We gingen op zoek naar een manier waarop Het Scheldeoffensief en circus elkaar kunnen vinden en dat vonden we in Atelier Parade dat sinds het najaar van 2024 bij Woesh ingericht wordt. Binnen dat atelier werken we een halve dag rond het ontwikkelen van circusskills en een halve dag rond de ontwikkeling van theaterskills. Dankzij de samenwerking met Cirque Plus konden we zelfs een stapje verder gaan dan de atelierwerking: we creëren een circustheatervoorstelling. En zo werd Piedestal werkelijkheid.”

Ook bij Het Scheldeoffensief wordt er van de spelers verwacht dat ze input geven voor de creatie vanuit de rol die ze spelen. Dat vraagt toch een iets grotere investering dan in andere creaties?

Frank: “Klopt. De spelers komen binnen en ze hebben zoiets van: ‘kom, give it to me’. Daarom is het een meerwaarde dat Aude en Fleur mee op de vloer staan, dat ze ook spelers zijn tussen de anderen. Zij voegen wat nieuws toe waardoor ook de andere acteurs mee beginnen te improviseren. Dat werkt zeker wel.”

Jakobe, jij neemt met deze voorstelling voor het eerst een regisseursrol op zonder zelf op scène te staan.

Jakobe Geens: “Ja, maar vooral: het is voor mij de eerste keer dat ik met mensen met een beperking werk. Tijdens de labo’s voelde ik dat circus met deze doelgroep heel anders is, het is echt nog een zoektocht voor mij.”

Frank: “De zoektocht, die blijft. Ik ben intussen zeven jaar bezig met Het Scheldeoffensief. Telkens opnieuw ben je heel hard op maat aan het zoeken, je wil mensen in hun waardigheid zetten, in hun kracht zetten. Maar je moet telkens opnieuw op zoek naar wat die kracht dan precies is. En hoe breng je al die verschillende krachten samen in een voorstelling?”

Jakobe: “Ik ben eigenlijk op een trein gestapt die al aan het rijden was. Frank was hier al langer mee bezig en ik krijg nu de mogelijkheid om naast hem aan het stuur te gaan zitten. Ik ben heel dankbaar voor de reis, maar het is een zoekende reis. Voor mij is het zoeken naar een versimpeling van acties, het combineren op de juiste momenten, spelen met timing, spelen met hun ritme. De zoektocht naar een virtuositeit in andere dingen dan ik gewoon ben om te doen. Dat maakt dat ik ook zelf op zoek moet naar mijn sterktes hier, net als de spelers dat moeten doen. Ik probeer circus binnen te brengen in de creatie en dat is steeds een aftasten naar hoe ver we daarin kunnen gaan. Zo had ik het idee om de acteurs samen te laten rollen, maar dat werkte niet, dat bleek te moeilijk om waar te maken, dus gingen we terug downsizen. En dan is de vraag hoe die simpliciteit toch genoeg theatraal te vertellen heeft. Ergens zit het circus al in de spelers zelf en ga je op zoek naar het intermenselijke, het clowneske of de relatie tussen speler en publiek, tussen tekst en beweging. De beperkingen die er zijn, zorgen dat ik ook tegen mijn eigen beperkingen aanloop. We moeten dus samen op zoek naar de juiste tools om er onze piedestal van te maken.”

Auteur: Katrijn De Bleser
Dit artikel verscheen in Circusmagazine #83 (juni 2025)