De Duitse acrobate Johanna Küster deed onderzoek naar de impact van het menstruerende lichaam op het fysieke en mentale welzijn van circusartiesten. Ze deelt graag haar bevindingen met onze lezers.

Toen ik voor het eerst de uitdagingen van mijn menstruatiecyclus tegenkwam in de context van fysieke training, was ik niet voorbereid op de diepgaande impact die het zou hebben op mijn fysieke en mentale welzijn. Ik merkte verschuivingen in mijn energieniveau en stemming, maar ik miste de informatie die nodig was om mijn lichaam goed te ondersteunen tijdens de meer veeleisende fasen van mijn cyclus. Sommige dagen kon ik intensieve training aan, maar toen mijn menstruatie naderde, voelde ik me vaak zwak en niet in staat om mijn gebruikelijke routine vol te houden.

Gesprekken met medestudenten die menstrueerden, lieten zien dat we allemaal vergelijkbare problemen hadden, hoewel onze ervaringen tot op zekere hoogte verschilden in termen van cyclusfasen en symptomen. Desondanks ontbrak het onderwerp in discussies in mijn circusstudies aan Codarts, waardoor ik me erop ging richten voor mijn laatstejaarsonderzoeksproject.

Mijn onderzoek leverde cruciale inzichten op in de vaak over het hoofd geziene behoeften van menstruerende lichamen. Om deze bevindingen te delen, organiseerde ik workshops bij Codarts om mijn medestudenten te informeren, met als doel de korte- en langetermijnrisico's te verminderen waarmee menstruerende personen worden geconfronteerd vanwege ontoereikende informatie en training.

Om de context voor deze tekst te kaderen: de term ‘menstruerend lichaam’ verwijst naar een lichaam dat de menstruatiecyclus ondergaat, een natuurlijk hormonaal proces dat de baarmoeder voorbereidt op zwangerschap. Deze cyclus duurt doorgaans ongeveer drie decennia, van de puberteit tot de menopauze, en omvat fasen zoals menstruatie, de folliculaire fase, ovulatie en de luteale fase. De term wordt inclusief gebruikt om te erkennen dat niet alle personen die menstrueren zich identificeren als vrouw.

Basisprincipes van de menstruatiecyclus

De menstruatiecyclus begrijpen begint met het herkennen van de normale fasen en hun fysiologische veranderingen:

• Vroeg-folliculaire fase (dag 1-9): De menstruatie start de cyclus en duurt 3-7 dagen. Na de bloeding begint de vroeg-folliculaire fase met follikelstimulerend hormoon (FSH) dat de groei van ovariële follikels stimuleert. Eén follikel wordt dominant en de oestrogeenspiegels stijgen.
• Midden-folliculaire fase (dag 10-13): De dominante follikel rijpt en geeft een golf van oestrogeen af, waardoor het baarmoederslijmvlies dikker wordt ter voorbereiding op mogelijke embryo-implantatie. Deze fase leidt tot de eisprong.
• Ovulatoire fase (dag 14): De dominante follikel geeft een eicel af als reactie op een golf van luteïniserend hormoon (LH). De eicel beweegt naar de eileider, klaar voor bevruchting.
• Midden-Luteale Fase (Dag 15-23): Na de ovulatie vormt het corpus luteum zich en produceert progesteron en oestrogeen om het baarmoederslijmvlies verder te verdikken. Als er geen bevruchting plaatsvindt, begint het corpus luteum af te breken.
• Late Luteale Fase (Dag 24-28): Progesteron- en oestrogeenspiegels dalen naarmate het corpus luteum uiteenvalt, wat het begin van een nieuwe menstruatiecyclus aangeeft als er geen zwangerschap heeft plaatsgevonden.

Variaties in de lengte van de cyclus, of deze nu korter of langer is dan de standaard 28 dagen, kunnen de duur en intensiteit van elke fase beïnvloeden.

Regulering van fysiologische processen

De menstruatiecyclus is een complex regulatiesysteem dat verder gaat dan maandelijkse bloedingen. Het controleert hormonale schommelingen, die kunnen duiden op bredere gezondheidsproblemen. Onregelmatigheden kunnen wijzen op aandoeningen zoals hormonale onevenwichtigheden, schildklierdisfunctie, endometriose of polycysteus ovariumsyndroom (PCOS), wat de noodzaak benadrukt om reproductieve gezondheid op te nemen in algemene gezondheidszorgbeoordelingen.

Hieronder worden de fysiologische effecten van de menstruatiecyclus besproken, met de nadruk op aspecten die relevant zijn voor circusartiesten:

• Botgezondheid. Oestrogeen beïnvloedt de botdichtheid en versterkt botten tijdens de folliculaire fase, terwijl progesteron de afbraak in de luteale fase verhoogt. Langdurige verstoringen, zoals hoge fysieke stress die leidt tot onregelmatige of afwezige cycli, kunnen resulteren in een verminderde botdichtheid, waardoor het risico op osteoporose en stressfracturen toeneemt.
• Metabolisme. Oestrogeen en progesteron beïnvloeden ook de energiehuishouding. Oestrogeen helpt bij het omzetten van koolhydraten in energie in de folliculaire fase, terwijl de energiebehoefte in de luteale fase toeneemt vanwege het onderhoud van het baarmoederslijmvlies. Menstruerende lichamen hebben een evenwichtige inname van koolhydraten, vetten en eiwitten nodig om energieniveaus en algehele gezondheid te behouden.
• Cardiovasculaire gezondheid. Oestrogeen verbetert de bloedstroom en cholesterolwaarden in de folliculaire fase, met een piek bij de ovulatie. In de luteale fase kan progesteron de verwijding van bloedvaten en de bloedstroom enigszins verminderen, wat symptomen als duizeligheid en een opgeblazen gevoel veroorzaakt door toegenomen vochtretentie.
• Thermoregulatie. Tijdens de folliculaire fase is de basale lichaamstemperatuur lager en bereikt het zijn laagste punt net voor de ovulatie. In de luteale fase stijgt de basale lichaamstemperatuur met gemiddeld 0,3 °C, wat de temperatuurgevoeligheid en het warmtebeheer tijdens intensieve activiteiten beïnvloedt.
• Slaap en circadiaans ritme. Hormonale schommelingen kunnen van invloed zijn op het circadiaanse ritme en de slaapkwaliteit. In de luteale fase kan stijgend progesteron de slaperigheid vergroten, maar ook het slaappatroon verstoren, wat mogelijk leidt tot meer ontwaken ondanks een hogere behoefte aan totale slaaptijd.
• Immuunfunctie. Menstruatie activeert het immuunsysteem. Oestrogeen versterkt de immuunfunctie in de folliculaire fase, terwijl progesteron deze onderdrukt tijdens de luteale fase om te voorkomen dat het een potentieel embryo verstoort.
• Cognitieve functie. Oestrogeen kan cognitieve functies zoals leren en geheugen versterken in de folliculaire fase, terwijl progesteron in de luteale fase de aandacht en reactietijd kan beïnvloeden. Hormonale schommelingen kunnen ook de stemming en stressgevoeligheid beïnvloeden, hoewel individuele ervaringen verschillen.

Anatomische verschillen

Menstruerende lichamen ervaren unieke anatomische veranderingen als gevolg van oestrogeen, die de bekkenanatomie, spiergroottes en bindweefsels beïnvloeden. Belangrijke aspecten zijn:

• Gezondheid van de bekkenbodem: de bekkenbodem ondersteunt vitale organen en draagt ​​bij aan de kernstabiliteit. Een disfunctie in dit gebied, die veel voorkomt bij circusartiesten, kan leiden tot bekkenpijn, stressincontinentie en ongemak als gevolg van specifieke trainingspraktijken. Activiteiten met een hoge impact en onjuiste bewegingen kunnen deze problemen verergeren.
• Gewrichtsstabiliteit: Hormonale schommelingen, met name verhoogde oestrogeen tijdens de ovulatiefase, verhogen de slapte van de ligamenten, wat de gewrichtsstabiliteit beïnvloedt en het risico op blessures zoals gescheurde voorste kruisbanden vergroot. Regelmatige krachttraining kan de gewrichtsstabiliteit verbeteren en de risico's beperken.
• Hersenschuddingen: Menstruerende lichamen kunnen een verhoogd risico op hersenschuddingen lopen vanwege anatomische factoren, hormonale invloeden en biomechanische verschillen. Hormonale schommelingen kunnen de hersteltijd beïnvloeden, waarbij nieuwere protocollen vroege, matige lichaamsbeweging suggereren voor sneller herstel.

Om een ​​optimale gezondheid te behouden, wordt circusartiesten geadviseerd om stressfactoren effectief te beheren en hun menstruatiecycli bij te houden. Chronische stress verhoogt het cortisolniveau, wat de reproductieve hormonen en ovulatie kan verstoren, wat leidt tot onregelmatige of afwezige menstruaties. Stress door intensieve fysieke training, lage voedselinname of emotionele uitdagingen kan een negatieve invloed hebben op de menstruatiegezondheid.

Het bijhouden van je menstruatiecyclus biedt belangrijke inzichten in hoe het je prestaties en welzijn beïnvloedt. Door de cycluslengte, bloedingspatronen, basale lichaamstemperatuur, hartslag in rust, hartslagvariabiliteit en andere symptomen te monitoren, kunnen artiesten de behoeften van hun lichaam beter begrijpen en hun training hierop aanpassen. Apps zoals WILD.AI kunnen helpen bij het nemen van weloverwogen beslissingen over training en herstel. Deze proactieve aanpak ondersteunt een gezondere relatie met je lichaam en bevordert een duurzame carrière in circusvoorstellingen.

Johanna Küster groeide op in Duitsland en studeerde in juni 2024 af aan Codarts, Rotterdam, met als specialisatie vloeracrobatiek. Ze is al sinds jonge leeftijd gepassioneerd door gezondheid en training en kijkt ernaar uit om naast haar carrière als artiest workshops te geven over menstruatiegezondheid voor circusartiesten.

Dit artikel verscheen in Circusmagazine #80 (september 2024)