Dertig clowns uit zes Europese landen kwamen in juli samen in Gent om bij te leren en op te treden. Een tiendaagse uitwisseling tussen verschillende leeftijden, van pas beginnende tot semiprofessionele clowns, onder deskundige begeleiding van Eva Kahan en Mariano Gedvilo. Redactielid Lieke De Vry was erbij en polste bij enkele deelnemers naar hun clownspassie.

© Geert Roels

Wie zijn jullie?

Ivita “Ik kom uit Letland. Ik ben al 12 jaar ziekenhuisclown bij de organisatie Dr. Klauns. Ik ben 52 jaar.”

Ariel “Ik ben Ariel van de Galway Community Circus in Ierland. Ik geef circusles aan kinderen en volwassenen. Het is de eerste keer dat ik me echt verdiep in clownerie. Ik ben 28 jaar.”

Jean Paolo “Ik kom uit Italië. Ik heb veel verschillende ervaringen en leraren gehad. Ik denk echt dat clowning een superkracht om jezelf met anderen te verbinden.”

Alisa “Ik kom uit CirKusKus in Slovakije. Ik ben 16 jaar oud. Ik doe nu twee jaar circus en heb twee clownworkshops gevolgd.”

Dushan “Ik kom uit Slovenië, Circus Fuskabo. Ik heb ongeveer 11 jaar ervaring in circus, clowning en podiumkunsten.”

Fred “Ik kom uit België en mijn enige ervaring met clowning zijn een paar workshops, maar natuurlijk heb ik nu mijn L.O.L.-diploma (het getuigschrift dat elke deelnemer op het einde van de uitwisseling kreeg, red.).”

Wat waren jullie verwachtingen? Waarom hebben jullie besloten hier te komen?

Ivita “Ik wou meer ervaring opdoen en meer kennis krijgen over clownerie. Ik zoek manieren om mijn personage interessanter te maken en inspiratie te krijgen. En natuurlijk ook om nieuwe vriendschappen te sluiten.”

Dushan “Ik had niet echt grote verwachtingen van dit project. De eerste reden waarom ik kwam, is voor de connecties en het bouwen van een gemeenschap. Want ik denk dat clowns de coolste mensen ter wereld zijn.”

Iedereen “Jaaa!”

Dushan “Daarnaast werk ik momenteel aan mijn show, dus elke ervaring, elk nieuw idee en alles wat ik van creatieve mensen kan opvangen, is waardevol.”

Fred “Toen ik de kans zag om deze cursus te volgen, was ik heel blij. Ik heb al heel wat workshops in het buitenland gevolgd. Wanneer je niet in je eigen land bent, moet je niet alleen de cursus betalen, maar ook vervoer, slaapplaats, eten… Nu was het een privilege om hier te mogen komen voor 10 dagen. Alles wat ik kan leren is positief! En dat is ook wat ik wil: blijven leren.”

Jean Paolo “Ik hou heel erg van internationale uitwisselingen. Het zijn magische momenten. Dus toen ik deze uitwisseling zag, zonder leeftijdslimiet en met clownerie als thema, rende ik! Ik kan nieuwe tools gebruiken voor mijn werk, ik geef clownerie op een circusschool.”

Alisa “Ik hoopte gewoon nieuwe dingen te proberen en plezier te maken. Ik was een beetje zenuwachtig vanwege alle nieuwe mensen, misschien waren er bij met veel meer ervaring. Maar iedereen is superfijn.”

Ivita “Ja, zelfs ik was een beetje zenuwachtig. Ik heb al veel ervaring. Voor ik ziekenhuisclown werd, was ik ‘feest’clown en stond ik vaak voor een publiek. Maar wanneer ik aan het leren ben, voelt het anders. Ik twijfel veel. Ga ik er niet stom uitzien? Ga ik iemand pijn doen met wat ik doe als clown? Ik voel veel verantwoordelijkheid voor mijn acties.”

Fred “Ik was nerveus om in zo’n grote groep te zijn. Het is meer dan 40 jaar geleden dat ik op een kamp ben geweest. Dus samen slapen, samen eten, altijd samen zijn… Dat was spannend. Maar ik heb het gedaan. Ik ben tot het einde gebleven, en daar ben ik trots op, want soms heb ik moeite om dingen af te maken.”

Wie is je clown en wat heb je ontdekt over clownerie?

Ariel “Ik denk dat ik de eerste laag van mijn clown heb ontdekt. Voor mij gaat clownerie over kwetsbaarheid, en misschien komt de humor daarna. Het is nieuw voor mij en ik was zenuwachtig, maar ik heb dat gevoel geaccepteerd en dat voelde goed. Ik leerde om te kijken en te verbinden terwijl ik angst had. Ik voel dat ik nu op level één zit: een beetje bang zijn voor mensen en toch daar staan.”

Jean Paolo “Ik heb ontdekt dat clowns meer dan één leven hebben, meer dan één emotie. We werkten veel rond de kwetsbaarheid van de clown en misschien is dat wel noodzakelijk als contrast met de maatschappij waarin we leven. De clown moet leren omgaan met deze wereld. Samen met anderen is de clown ontzettend krachtig, dat was nieuw voor mij. Ik weet nog niet hoe mijn clown in de toekomst gaat veranderen, maar veranderen zal hij.”

Dushan “Wat we volgens mij geleerd hebben, is communicatie. Dat is de grootste waarde van de clown: bewust communiceren met je omgeving, met mensen, ruimte en objecten. We moeten echt onze ogen en ons hart openen voor alles om ons heen. Iedereen heeft zijn hart geopend, en dat is, zou ik zeggen, de eerste en belangrijkste les van hoe een clown een clown is.”

Ivita “Deze dagen ontdekte ik mijn clown ‘Mama Lasagna’. Ik heb ook een ziekenhuisclown, Tuta, wat een soort verpakking van snoep is. Tuta is wat egoïstischer en een beetje scherp. Voor Mama Lasagna werd ik geïnspireerd door David toen ik mijn outfit aantrok om de straat op te gaan. Hij vroeg: “Mama, waar is de lasagne?” Toen ontdekte ik andere kanten van mezelf als clown: meer observerend, zorgzamer, teder. Ik leerde mijn sterke kanten te gebruiken. Ik ben in het echte leven mama van vier kinderen, en dat kan ik ook inzetten als clown. Sommige kinderen in het ziekenhuis hebben geen mama, of missen haar. Dan kan ik die liefde delen. Dat neem ik mee in de toekomst.”

Elisa “Ik speel graag een jongen die nergens zin in heeft en denkt dat hij heel cool is. Dat gedrag vind ik grappig en ik maak het graag groter. Ik zoek dit contrast met mijn eigen persoonlijkheid.”

Dushan “Ik werk al een paar jaar aan mijn clownpersonage. Mijn clown is de tegenovergestelde weerspiegeling van de stereotypische Balkanman. Ik kom uit de Balkan en ik vond het grappig om die trotse, onaantastbare alfamannen te zien. Maar uiteindelijk, thuis, huilen ze en durven ze hun emoties niet te tonen. Ik wilde daar iets mee doen, een karikatuur van maken. Mijn personage is dus een uitvergroting die de binnenkant laat zien. Ik speel nu een jaar zelfverzekerd met dit personage, het geeft me vreugde. Het is het tegenovergestelde van mijn houding en gedrag. Dit personage heeft minder zelfvertrouwen en kan zich niet goed presenteren. Hij wil wel, maar het lukt hem niet echt.”

Jean Paolo “Het is moeilijk mijn personage te definiëren. Maar deze dagen ontdekte ik dat mijn clown misschien gewoon leeft in het moment. Altijd in het nu, emoties en gebeurtenissen opnemen uit de omgeving en daarmee spelen. Elke keer dat ik speel, kan het veranderen. Bijvoorbeeld: de tweede keer dat we de straat opgingen, leidde ik de groep, dus mijn clown was meer aanwezig met zijn hoofd. De eerste keer, rond het ziekenhuis, voelde ik me vrijer en volgde ik gewoon wat er gebeurde met de kinderen. Ik gebruikte ook verschillende kostuums voor die twee clowns.”

We zijn twee keer met 30 clowns de straat opgegaan. Hoe was dat? Wat maakt een clown een clown?

Fred “Hoe meer je clownt, hoe meer je een clown bént. Hoe eerlijker je bent, hoe meer je voelt wat het is. Hoe meer je observeert, hoe meer rust je vindt in jezelf. Je hoeft niets te doen als clown, je kan gewoon zijn. Het is een eindeloos leerproces. Je wordt nooit dé clown. Dé clown bestaat niet. Elke clown is anders.”

Evita “Voor mij was het een uitdaging omdat ik gewend ben te werken in een stille omgeving en veel verantwoordelijkheid voel in het ziekenhuis. Dus dit was soms gek: zo luid, zomaar dingen doen. Soms dacht ik: wooow, wat gebeurt er? Toen was ik dankbaar voor de rol van Mama Lasagna, omdat ik me kon verontschuldigen: ‘Sorry, ik heb zoveel kinderen…’ Verder was ik onder de indruk van al die talenten. Ik waardeer altijd dat mensen dingen kunnen die ik niet kan, zoals jongleren, acrobatie. En Dushans personage zonder rode neus. Hij heeft een heel duidelijk personage, maar ik twijfel of het goed is zonder rode neus te spelen, want het voelt zo echt. Misschien denken mensen dat je een beperking hebt.”

Dushan “Voor mij was het geweldig om de straat op te gaan, want ik hou heel erg van de straat. Het brengt altijd iets unieks. Elke keer is anders, zeker met een grote groep mensen die klaar staan om te spelen en te improviseren. Je kan helemaal in je personage opgaan. Het is niet zoals op een podium waar iedereen naar jou kijkt. Het voelt natuurlijker. Ik denk dat het ook speciaal was voor het publiek. Je zag ze echt kijken met vraagtekens in de ogen: wat is dit? Het was een heel mooie ervaring.

Gisteren kreeg ik ook een opmerking van een meisje dat vroeg waarom ik als enige geen rode neus droeg. Voor mij hoeft een clown geen rode neus te hebben, want alle clowns zijn verschillende persoonlijkheden. Mensen die niet vertrouwd zijn met circus hebben vaak dat beeld: zonder neus is het geen clown. Het is belangrijk om mensen te laten zien dat een clown ook zonder neus kan bestaan. We zagen gisteren bij Circus Ronaldo ook maar één clown met rode neus. Het is belangrijk om dat te laten zien op straat.”

Evita: “Voor mij is de neus in het ziekenhuis wel een bescherming. Ik kan me erachter verbergen. Ik heb het nodig, maar ik begrijp je mening.”

Het is een persoonlijke keuze.

Fred “Voor mij zijn er twee soorten clowns op straat: de ‘kleurrijke’ clown die ballonnen maakt, en de clown die in ‘normale’ kleren rondloopt. Dat is voor mij de reiziger onder de clowns, een beetje de vagebond. Zo zie ik mijn eigen clown. Mijn clown heeft wel een rode neus nodig, maar alleen voor zichzelf. Als ik mijn neus opzet, kom ik in een andere staat van zijn.”

Ik deed zes jaar geleden een trapeze-act met een clownspersonage zonder neus. Ik reisde door Zuid-Amerika en iedereen zei: “Je bent een clown, je moet een neus hebben.” Ik begon te twijfelen: moet ik wel of niet? Maar ik deed het niet, omdat ik me daar niet goed bij voelde. Soms draag ik hem wel, soms niet.

Fred “Ik heb geleerd veel respect te hebben voor de neus. Je zet hem niet zomaar op en af in het openbaar. Je doet dat met zorg.”

Dushan “Dat is de vrijheid van clown zijn: kiezen of je hem draagt of niet. In de Balkanlanden hebben we veel feestclowns die ballonnen verkopen op straat. Daardoor creëren we een perceptie van wat een clown is. Als ze circusvoorstellingen zouden zien, zouden ze een totaal ander beeld krijgen. Maar jammer genoeg hebben veel mensen die kans niet, dus hun enige referentie is de straat. Dat is niet fout, maar het is onze taak om hen te onderwijzen en te tonen dat er verschillende soorten clowns bestaan.”

Wat waren jullie trots- en challengemomenten van de afgelopen tiendaagse?

Elisa “Voor mij was het een uitdaging op straat, omdat ik echt niet wist hoe of wanneer ik met mensen moest interageren. Wat moet ik doen, hoe moet ik staan, hoe kan ik grappig zijn… Uiteindelijk dacht ik: het is oké om gewoon te zijn en contact te zoeken met de omgeving. En het is ook oké om niet grappig te zijn. Mijn trotste moment was in een workshop, toen ik alleen op het podium stond en iedereen moest lachen.”

Ariel “Ik was trots dat ik naar mezelf luisterde. Normaal push ik mezelf altijd. Maar nu, als ik voelde dat het te veel was, deed ik niet mee, en dat was oké. En als ik voelde dat ik mezelf wilde pushen, deed ik het wel. Ik was trots dat ik naar mijn gevoel luisterde, en dat voelde goed in deze groep.”

Elisa “Ik was ook heel trots dat ik mijn zenuwen overwon. En dat ik mezelf niet strafte als mensen niet lachten.”

Evita “Ik vond de slapstickworkshop een uitdaging vanwege jeugdtrauma’s rond agressie. De eerste minuten bleef ik aan de kant. Maar toen ik zag dat het over techniek ging, deed ik mee en genoot ik ervan.”

Jean Paolo “Voor mij was het een uitdaging om een workshop te leiden. Ik geef normaal les aan kinderen, tieners of volwassenen, maar dan beginners. Nu wilde ik het proberen met clowns met zo’n uiteenlopende ervaring.”

Evita “Voor mij was het ook uitdagend om voor de eerste keer een workshop in het Engels te geven. Dat was moeilijk, dus bedankt voor jullie geduld!”

Auteur: Lieke De Vry
Dit artikel verscheen in Circusmagazine #84 (september 2025)