Koppel Bert Loenders en Frederique Snoeks, aka Bert & Fred, ruilde vier jaar geleden het Vlaamse circusveld in om te gaan werken in een Parijs cabaret, maar met hun nieuwe creatie Detour maken ze terug een omwegje naar het straattheater. Hun omgebouwde Renault Master is tegelijkertijd rijdend huis, podium én speeltuin voor hun vierjarig zoontje Lieto.

De dominante recht-door-zee Fred en het stuntelig kneusje Bert dreven tien jaar geleden met hun act hun relatie op de spits met messen, dartspijlen, loodjesgeweer en hamerslingeren (overigens ooit met een serieuze hoofwond tot gevolg bij Bert) en al dat samen werd dan vaak ook nog eens gecombineerd met acrobatische toeren op Washington trapeze… Het maakte hen tot een van de laureaten van Cirque de Demain en trok ook de aandacht van een talentscout van een Parijs cabaret.

Paradis Latin is het oudste revuecabaret van Parijs. Bij de meesten onder ons zal vooral de Moulin Rouge een belletje doen rinkelen, maar dat blijkt toch meer oude glorie volgens Bert. “Paradis Latin is na enkele moeilijke jaren uitgegroeid tot een bruisend succesvol cabaret. Ze trekken ook gekende namen aan zoals een choreograaf die gewerkt heeft met ‘Dancing with the stars’ en er zijn enkele beroemdheden zoals Miss Frankrijk of Miss Universe die er acte de présence geven. Om de zoveel jaar steken ze een nieuwe show in elkaar met zangers en dansers en ook twee ‘attracties’ waaronder ons dus.” Bert & Fred startten er in de herfst van 2019 maar dat was buiten corona gerekend. “Het voelde als een soort vloek,” vertelt Frederique. “We hadden net ons contract getekend, ons huis was verhuurd en we waren pas enkele maanden gesetteld in Parijs en we mochten al met onze baby – Lieto was toen net geen jaar oud – naar België terugkeren. We hebben toen enkele maanden bij de ouders van Bert gelogeerd en dat ging allemaal, maar je zit daar wel werkloos met een kleine en zonder enig perspectief van hoelang en wanneer de situatie zou keren.”

Oude liefde…

Hoelang kan je blijven afwachten en stilzitten? Bij Bert & Fred groeide het idee om los van al die ventilatienormen even de ‘omleiding’, een détour in het Frans, te nemen en terug te keren naar hun grote liefde: het straattheater. Naar toen Frederique als 14-jarige op TAZ (Theater aan Zee) met haar one woman show de straattheaterprijs won of toen Bert samen met Danny Vrijsen met de straattheateract EXPORT toerde. Of terug naar toen Bert & Fred tijdens hun studies aan ACaPA het straatduo Circlou vormden.

“Er wordt tegenwoordig enorm neergekeken op het pure busken (met de hoed rondgaan op straat, red.). Het moet allemaal mooi en gesofisticeerd met het juiste spotje veilig in de blackbox staan, terwijl er niets heerlijker en harder is dan spelen voor mensen op de straat: de eerlijkheid van de reacties, het onverwachte dat toeslaat maar dat je als artiest ook toelaat… een hond die blaft, een baby die huilt, een ambulance die voorbijrijdt en op die zaken anticiperen en improviseren,” mijmert Frederique. “Het ene moment in de blakend hete zon met een kathedraal als achtergrond en de volgende dag in een park in de modder in de gietende regen,” relativeert Bert.

Was het toeren met eerdere straattheatervoorstellingen soms zwaar, dan hebben Bert & Fred beslist om het met Detour anders aan te pakken. “De vorm bepaalt ditmaal de inhoud. In eerste instantie waren we aan het denken over een voorstelling met een klein Fiatje, maar toen bleek dat om gemakkelijk te kunnen toeren die Fiat weer in een vrachtwagen ging moeten passen. Tja, waar ben je dan mee bezig?” lacht Bert. Dus bouwden ze een Renault Master om tot hun mobiele plek waarin ze optreden en leven en zo makkelijk van plek tot plek trekken. “Geen overbodige luxe met een zoon van 4,5 jaar. Als we ergens langer willen blijven hangen, kunnen we dat gewoon doen en genieten.”

Detour vertelt geen verhaal, maar capteert meer een sfeer. “Het is geen autobiografisch materiaal maar toont op een bepaalde manier wel het leven zoals het is, om als circusartiesten onderweg te zijn. Als Lieto tijdens de show zin heeft in een snoepje of pipi moet doen dan integreren we dat gewoon in de voorstelling en het publiek vindt die eerlijkheid net amusant,” zegt Frederique. “Detour is een echte feelgoodshow die de sfeer van vakantie oproept. We nodigen de mensen uit in onze wereld en omgekeerd nodigen we hen uit een stukje met ons mee te geven. Tijdens coronatijd merkten we hoe iedereen plots zijn eigen buurt leek te (her)ontdekken. Dat willen we graag op een of andere manier in de voorstelling integreren waarbij mensen tips over de omgeving, een lokaal feit of een voorwerp kunnen geven dat we in de voorstelling integreren en dan als handelsreizigers in verhalen verder meenemen.”

Quick change

Detour is niet alleen een terugkeer naar de oude liefde van straattheater, maar ademt ook hun voorliefde voor oude circustechnieken. Zo is er een act waarbij Bert – met een mondstuk in – een ladder met Fred erop laat balanceren (hiervoor lieten ze zich adviseren door Simon Bruyninckx van Collectif Malunés die er met BITBYBIT expertise mee opbouwde). En er is ook het spel met quick change, waarbij flamboyante kostuums heel snel ter plekke gewisseld worden. Het is een wat vergeten techniek die af toe eens opduikt in het hedendaagse circus (denk bijvoorbeeld aan de eerdere voorstelling ANECKXANDER van Alexander Vantournhout & Bauke Lievens). “De techniek van quick change is niet simpel, zeker omdat we overdag op straat spelen. Om dergelijke kostuums aan te kopen, spreek je doorgaans over duizenden euro’s. Gelukkig hebben we kunnen samenwerken met Lucie en Jonathan, twee zotte creatievelingen die we hebben leren kennen in Paradis Latin en met onze costumière Lorelinde Hoet.”

We nemen het interview af in De Expeditie, de werkplek van Miramiro waar Bert & Fred even een weekje in residentie zijn, terwijl de zoon bij de grootouders is. “Het is fijn om eens enkele dagen volledig op de creatie te kunnen focussen zonder naar de opvang te moeten hollen of naar het volgende optreden ’s avonds in het cabaret. Hier kunnen we op ons gemak wat dingen uittesten, maar uiteindelijk gebeurt het echte werk bij straattheater met het publiek zelf.”

Ambities om ooit nog opnieuw een blackbox zaalvoorstelling te maken zoals ze eerder deden met 8 years, 5 months, 4 weeks, 2 days hebben Bert & Fred niet meer. “Misschien wel om een gezelschap of dinnershow te regisseren maar niet meer om zelf op scène nog te performen,” zegt Frederique. Bert is nog radicaler: “Ik stop na deze creatie. Echt waar, ik vind creëren vreselijk. Dat zoeken, dat niet weten.” Frederique lacht: “Bert zou liefst willen dat de voorstelling in zijn hoofd al gemaakt is en dan meteen spelen.” Ze knipoogt naar Bert: “Weet je wat het is, je hebt veel ideeën maar je staat niet open voor anderen om die te filteren en verfijnen. Je bent een koppigaard.” Oei, dat klinkt hier bijna als relatietherapie, lachen ze. “Gelukkig kunnen we rekenen op enkele geoefende ‘externe ogen’ zoals Bram Dobbelaere (Cie Ea Eo en Pol & Freddy) en Régis Tuchis (hiphopdanser, choreograaf en clown o.a. bij Cirque de Soleil).”

Maar naast de creatiedruk waarover Bert spreekt, schuilt ook iets anders. Ook gezondheidsredenen spelen mee in de beslissing. “Ik heb een zware hernia en na de zwangerschap is het fysieke lijf niet meer zoals vroeger. De grote acts op Washington trapeze, daarvan heb ik afscheid moeten nemen,” vertelt Frederique, die ooit in hoofdstand heen en weer in de lucht zwierde. “Het is met veel pijn in het hart, maar de aanvaarding is er ondertussen gekomen. Ik heb me de vraag moesten stellen: wat als ik als circusartiest niet meer de techniek heb om me daarachter te verstoppen, wat kan ik dan wel? Ik omschrijf mezelf nu als een circomedian. Ik heb mijn tweede passie ontdekt, niet meer in het fysiek virtuoze maar in het spel en de humor.”

Life is (not) a cabaret

Leven als God in Frankrijk, wordt wel eens gezegd. Maar inmiddels verlangen Bert & Fred soms ook terug naar die coronaluwte, want in Parijs is het vooral hard werken. Ze spelen 6 dagen op 7 avondvoorstellingen en sinds kort zijn er in de weekends en vakanties ook nog middagshows voor families. “We hebben vijf weken verlof per jaar. En dan nemen we vakantie of we gaan elders spelen zoals deze zomer met Detour. We kunnen niet klagen. We hebben een vast inkomen – wat toch handig is als je een kind hebt – maar het blijft hard. ’s Nachts kom je om half één thuis, om 7 uur maak je de kleine klaar voor school, en eenmaal die terug thuis is moet je je alweer klaarmaken om te gaan werken. Ik ben soms wel jaloers op de kinderloze collega’s die zeggen dat ze tot 13u in hun bed hebben gelegen,” lacht Frederique. “Het werk op zich is niet zwaarder dan voor anderen, maar we maken het leven zwaar. Er is zoveel dat moet, je moet ook een goede actieve ouder zijn, die dingen doet en je kind dingen laat beleven.”

Bert beaamt dat het soms worstelen is met het ouderschap. “Een kind zet toch je wereld op z’n kop. Let wel, we zijn heel blij dat Lieto er is, maar er verandert zo veel als je een kind hebt. Niemand bereidt je daar eigenlijk op voor. De maatschappij maakt ons niet klaar voor kinderen, je krijgt een baby in je armen en doe maar. Het voelt toch een beetje als in het zwembad geduwd worden en de kop boven water zien te houden,” vindt Bert. “Lieto is gelukkig een stuiterbal die verandering heel goed omarmt. Hij doet niets liever dan naar onze show te komen kijken en dan doet hij achteraf de ganse playlist na en ook bij Detour mengt hij zich graag,” zegt Frederique met moederlijke trots.

Zijn ze inmiddels wat gewoon aan hun nieuwe leven? “Door in Parijs te wonen en te werken in een ander circuit is het contact met het Vlaamse circusveld wat verwaterd. Het valt misschien niet op hier in Vlaanderen, maar er blijken toch heel wat Belgen in die buitenlandse cabaretwereld te zitten. Onlangs kwam iemand in Paradis Latin een masterclass geven rond comedy: Jos Houben. Hij is een megagrote naam in dat circuit, bleek dat hij van Houthalen kwam!” lacht geboren en getogen Limburger Bert.

Ook Frederique geeft toe dat het wennen was aan Parijs. “Het heeft toch meer dan een jaar geduurd eer ik van mijn nieuwe leven kon genieten. Ik was net moeder geworden en dat was best heftig, je veranderde lijf, de slapeloze nachten… Inmiddels heb ik Parijs omarmd, maar het is niet voor ons hele leven. Als we voelen dat het een sleur wordt, zijn we weer weg. Ik ben ervan overtuigd dat een publiek het voelt als je niet met volle goesting op scène staat, hoe goed je ook kan faken. Maar omgekeerd is ook waar: je krijgt enorm veel terug van een cabaretpubliek. Het is een fijne mix aan mensen die komen kijken: Fransen op dagtrip, toeristen, families… je voelt dat aan de ingesteldheid van het publiek. Het geluk van op stap te zijn en het fijn vinden om er te zijn, straalt ervan af en straalt ook af op jou als artiest.”

Of ze het niet lastig vinden, al die jaren als koppel niet alleen voortdurend samen leven maar ook samen werken. “We werken en leven al 16 jaar samen en nu is ook ons zoontje erbij gekomen. We staan daar eigenlijk nooit bij stil. Ik vind het vreemder om als toerende circusartiest een half jaar weg te zijn van je gezin. Nee, laat ons maar liever samen onderweg zijn.”

Auteur: Liv Laveyne
Dit artikel verscheen in Circusmagazine #75 (juni 2023)