“Suzon wie?”, klonk het op de redactievergadering van Circusmagazine toen we aan het begin van de zomer samenzaten. De Brusselse – die naast trapeze ook roue Cyr, acrodans, Chinese paal, funambule en partneracrobatie beoefent – deelde in maart van dit jaar het podium met de iconische electropunkmuzikant Peaches tijdens Smells Like Circus in Gent. Het was dit uitbundige feestje dat haar op de radar zette, en niet haar eerste voorstelling TearAway, die nochtans ook dit jaar in première ging. Want die speelt bijna niet.

“In april ging ik in première tijdens Hopla festival in Brussel. Ik ben heel blij met de voorstelling, maar niemand kent me en niemand heeft het gezien. Als ik programmatoren opbel, vragen ze wanneer het de volgende keer speelt, maar dat is net het punt, ik zoek speelplekken. Het is een slang die in zijn eigen staart bijt en ik heb nog geen manier gevonden om uit die cirkel te breken. Dat is frustrerend. Ik ben nu bezig aan een nieuwe creatie en probeer uit mijn fouten te leren. Zo is het hopelijk toch een zinvol proces geweest.”

Dat ze onbekend is in België, wijdt Suzon aan haar vele buitenlandse omzwermingen. Ze ruilde Brussel voor Ierland, waar ze aan aerial dance deed bij Fidget Feet, trok dan naar de Verenigde Staten voor het ProTrack programma aan NECCA (New England Center for Circus Arts) en vervolgens naar Madrid voor een opleiding aan de Escuela de Circo Carampa. In 2018 kwam ze terug naar Brussel, om er aan het hoofd van de pedagogische afdeling van de Ecole de Cirque de Bruxelles te werken. Na de uren kneedde ze in alle stilte haar eerste voorstelling.

“De vraag om deel te nemen aan het project met Peaches in Vooruit (nu Kunstencentrum VIERNULVIER, red.) kwam echt uit het niets. Je werkt heel hard om contacten te leggen, zichtbaar te zijn, maar het is maar door dit soort kansen dat je echt een netwerk uitbouwt. Dat bereik je niet met e-mails en telefoons. Daar stop je heel veel energie in, met heel weinig resultaat. En dan mag je ineens mee optreden, niet echt omwille van je werk, maar omdat je een queer artiest bent. Want ik denk niet dat ze mijn werk kenden. Maar het was heel fijn om deel uit te maken van zo’n gevarieerde groep queer artiesten. Sommigen heel excentriek en kleurrijk, anderen – zoals ik – veel meer introvert.”

Bedriegerssyndroom

Maar er duiken tijdens het gesprek meer fundamentele redenen op waarom Suzon Gheur buiten de spotlights bleef staan. Dat positieve discriminatie van queer artiesten bijvoorbeeld geen geschenk is voor iemand met het impostor syndrome, het kleine stemmetje in je hoofd dat zegt dat je je succes niet aan jezelf te danken hebt – hoe hoog je ook vliegt. De fundamentele twijfel aan haar eigen capaciteiten en verdiensten werd aangewakkerd doordat Suzon zich niet kon terugvinden in wat het circus haar voorspiegelde. “Toegeven aan mezelf dat ik een artiest ben die het verdient om door anderen aangenomen te worden heeft me veel tijd gekost. Technisch en fysiek was ik sterk, kon ik veel bereiken, maar sommige docenten legden er de nadruk op dat ik trager moest bewegen, meer gecontroleerd. Maar het was vooral in de voorstellingen die ik zag dat ik me niet kon inbeelden hoe ik daarin een plaats zou hebben. Misschien ben ik te veroordelend, maar ik vind niet makkelijk andere artiesten met wie ik een connectie heb. Het zou niet juist aanvoelen als ik het zou proberen. Ik denk dat ik het opgegeven heb en mijn ‘anders zijn’ net probeer te beschermen. Al zou het soms heel aangenaam zijn om deel uit te maken van een gezelschap waarin je gewoon op de scène staat en je je niets moet aantrekken van alles daarrond.”

©Tom Van Mele

Omdat de samenwerkingen uitbleven, nam Suzon de touwtjes in handen en richtte een eigen gezelschap op, Cie Breaked. Ze ging op zoek naar ‘schaduwgenoten’ voor de creatie van TearAway. “Als ik mijn artiestieke team samenstel kies ik ofwel vrouwen, voor de goede zaak, of mensen die nog niet in het vak zitten maar er wel een grote interesse voor hebben. Ik was ook ooit een circusartiest die probeerde een circusartiest te zijn en nu wil ik anderen een kans geven. Het is interessant maar ook moeilijk. Het kost meer tijd. Bovendien was ik zelf onervaren om een project met verschillende artiesten te leiden. Zo was ik me er bijvoorbeeld niet van bewust dat je bij de aanvang van je creatie al een keuze moet maken voor wie of wat je creëert. Die ‘regels’ kende ik niet. Je maakt niet eerst een voorstelling en zoekt er dan het publiek voor; je moet op voorhand de doelgroep afbakenen om de juiste partners te vinden. Ik wilde dat het voor iedereen toegankelijk was, maar hoe meer ik er in dook, hoe meer ik mijn intentie op jongeren richtte. Want de voorstelling spreekt over identiteit en vrijheid van identiteit. Over niet proberen om iemand te zijn die je niet bent en geen identiteit voor jezelf te creëren die je eigenlijk niet past, of maar één aspect van jezelf toont. Want je identiteit is complex.”

En zo toont ze zich in TearAway als een kameleon aan het publiek. Van worstelend met een smalle, paarse jurk die niet op zijn plaats blijft als je hoog in een trapeze je ding probeert te doen, tot ontstuimig vechtend met een doos vol verwachtingen. Een ‘tearaway’ is iemand die wordt weggezet als een rebelse jongere. Of het het verhaal van haar jeugd is?

“Het is niet helemaal mijn verhaal, maar als trapezeartiest liep ik tegen verwachtingen aan die me niet passen. De voorgeschreven esthethiek bij trapeze is sensueel, vrouwelijk, zacht, poëtisch. Het voelde nooit aan als mijn manier van bewegen, maar ik was me er lang niet van bewust van dat ik tegenover die esthetiek iets anders kon plaatsen. In alles was ik deed en maakte probeerde ik zo trouw mogelijk te blijven aan mezelf en mijn ‘rebelse’ manier van trapeze beoefenen. Ik weigerde me aan te passen, maar voelde me daardoor ook nooit op mijn plaats.”

“Ik pas niet in het stereotiepe beeld van een vrouw, op én naast de trapeze. De labels die we als vrouw opgelegd krijgen vormen de dramaturgische lijn doorheen mijn voorstelling. Ik heb het over het dictaat van sensualiteit, over fragiel en zwak moeten zijn en niet te veel plaats mogen innemen, over seksualiteit, over moederschap en de vraag of je op deze wereld nog kinderen wil zetten. Daar zocht ik telkens bewegingen bij. Ben ik het? Word ik erin gedwongen? Vecht ik er tegen?”

Zelfs op de website van Cie Breaked vindt de zoeker in Suzon weerklank. Naast promotie voor haar shows vind je er haar gedachten en twijfels bij dat promoten op terug. “Ik heb een website nodig, maar ik wil dat spel van mezelf verkopen als iemand ‘amazing’ niet spelen. Daarom was het erg belangrijk voor mij om die quotes van mezelf op de site te plaatsen. Het onechte beeld dat gecreëerd wordt op Instagram en TikTok maakt me oncomfortabel. Het schildert een bepaalde standaard voor die niemand haalt. Het verkoopt lichamen, skills, maar geen kunst. Ik wil dat beeld niet voeden, want het is schadelijk. Het maakt onzeker.”

Ongepolijst

Ze spreekt uit ervaring. Vanuit de noodzaak om zich via beweging uit te drukken, kwam circus al heel vroeg op haar pad. Maar omdat het circus haar aanvankelijk buiten beeld leek te plaatsen, duurde het lang voor ze het ook kon omarmen. De puzzelstukjes vielen pas op hun plaats toen ze – of all places – in het Amerika van jazzy hands volop voor haar eigenheid kon gaan.

“Mijn mama is altijd aangetrokken geweest tot bewegende lichamen. Ze brak haar knie op haar 18de en is geen acrobaat geworden, maar ze stuurde onze blik altijd richting beweging. Ik groeide op op 400 meter van ESAC in Oudergem. Als kind zag ik de shows. Mijn oudere zus was gepassioneerd door doek en ging les volgen aan de Ecole de Cirque de Bruxelles. Toen verhuisde de circusschool naar de andere kant van de stad. Mijn ouders besloten de hele stad te doorkruisen om mijn zus haar lessen te laten verderzetten, en ik sloot er bij aan. Ik was altijd al atletisch, beleefde de wereld via beweging, zocht de grenzen van mijn lichaam op. Het paste perfect.”

“Er zijn in mijn leven drie momenten belangrijk geweest om te beseffen dat de manier waarop ik bewoog niet verkeerd was, maar gewoon anders en net daarom ook interessant om te tonen. Het eerste was mijn deelname aan het Europese project HipCirque Europe aan PPCM, een circusschool in Parijs. Daarin werden een circusartiest en een hiphopdanser aan elkaar gelinkt om gedurende een jaar te onderzoeken hoe je de twee disciplines samen kon brengen. Er werden wekelijks workshops georganiseerd om andere artiesten bij het project te betrekken en zo rolde ik er in. Het was de eerste keer dat ik het gevoel had dat ik mezelf kon uitdrukken op de manier waarop ik het wilde. Hiphop is ruwer, minder gepolijst. Het opende de deur voor mij om te gaan exploreren.”

“Kort daarna ben ik naar Ierland verhuisd. Ik leerde er het gezelschap Fidget Feet kennen. De regisseur van het gezelschap, Chantal McCormick, is een ongeloofelijke vrouw, vol energie. Ze merkt mensen écht op en probeert wat vanbinnen zit naar buiten te krijgen. Ze is als een mentor voor mij. Ze pusht me, op een goede manier. Het is dankzij haar dat ik circushogeschool ben gaan doen. Ik had daarvoor wel een aantal ingangsexamens geprobeerd, maar was nooit geslaagd. Omdat ik me nooit écht voorbereidde. Ik ben naar de States getrokken om er circus te studeren. Er doceerde een trapezedocent wiens manier van bewegen ik erg interessant vond. Dat was de derde stap in het begrijpen van wie ik echt was. Er bestaan in Amerika geen subsidies voor kunstopleidingen. Circus is er zelfs niet erkend als kunstdiscipline. Ze hebben er dus niet de luxe zoals wij het hier kennen om residenties te doen, wekenlang te onderzoeken. De shows moeten er snel in elkaar gebokst worden om op te brengen. Mijn andere manier van bewegen en uitdrukken was erg aantrekkelijk voor hen. Ik besloot me te smijten en me verder te ontwikkelen. Ik heb twee acts ontwikkeld terwijl ik daar was. Ik bouwde verder op de combinatie van hiphop en trapeze. Ik begon met glitter en romantische muziek, toonde hoe het kleine stemmetje in mijn hoofd me zei dat ik niet gelukkig was en brak daarna los uit dit beeld. Misschien waren de acts een beetje immatuur. Maar wat interessant was: toen ik terug in Ierland kwam en het daar speelde, deed ik het eerste deel zo geloofwaardig dat iedereen die me van vroeger kende bezorgd was dat ik in Amerika helemaal gedraaid was. Ik had geleerd om de bewegingen op de trapeze op verschillende manieren te interpreteren en op die manier verschillende aspecten van mezelf aan bod te laten komen.”

Circus hinkt achterop

Visibiliteit, identiteit, marginaliteit. In alles wat Suzon tijdens het gesprek aanhaalt, komen dezelfde thema’s bovendrijven. Tijdens haar eigen bewustwordingsproces heeft ze via beweging en circus een lexicon gevonden, waarmee ze nu anderen probeert te inspireren.

“Ik draag eigenlijk twee verschillende petten. Ik ben artiest maar ook pedagoog. Zo geef ik momenteel circuslessen aan de Universiteit van Brussel voor toekomstige leerkrachten lichamelijke opvoeding. In plaats van met hen te trainen – dat kunnen ze zelf doen in hun eigen tijd – reik ik hen de tools aan om hun persoonlijkheid te ontwikkelen via circus. Met clownerie en fysiek theater leer je je uitdrukken tegenover anderen. Of jezelf toestaan om heel onnozele dingen te doen. Niet met het vooruitzicht van winnen of verliezen, maar gewoon om plezier te hebben. Dat probeer ik hen te tonen, en ik weet niet of ze het gaan gebruiken in hun praktijk als docent, maar zo weten ze tenmminste dat het bestaat.”

Of ze grote verschuivingen opmerkt in het bewustzijn rond genderdiversiteit, in en buiten het circus? Dat circus in essentie queer is, merkt ze op. De freakshow was een plek waar mensen die anders waren visibiliteit kregen. Maar niet om wie ze waren, als individu, maar om wat hen onderscheidde. Wanneer is zoiets respectvol? Kan het respectvol?

“De visibiliteit van de diversiteit van gender is erg toegenomen in films en op tv. Dat is geweldig, maar het is een mainstream versie ervan, met de nodige stereotypen. Daar moet je door, voor je volledige acceptatie bereikt. Zo is het ook als artiest: je moet de mainstream kanalen gebruiken om je werk te kunnen tonen. Want als je geweldige dingen maakt, maar niemand ziet het, is het dan nog kunst? En als mijn voorstellingen mensen willen inspireren, dan heb ik een breed bereik nodig.”

“Het lichaamsbeeld in circus is nog steeds binair, net als in onze samenleving. Mannelijke lichamen moeten sterk zijn en een hoog technisch niveau behalen, vrouwelijke lichamen zijn flexibel en vloeiend. Ik denk dat het lichaamsaspect maakt dat circus achterop hinkt op vlak van queerness en diversiteit en de vrijheid van expressie. Dat is mijn theorie tenminste. Vrouwelijke artiesten zijn ook vrouwen in een ongelijke samenleving. Ze moeten veel meer hindernissen overwinnen om de tijd en de vrijheid te hebben om op scène te staan. Het is een lange weg. Ik deed research naar dit lichaamsbeeld voor mijn voorstelling. In topsport proberen ze nu te testen wanneer een vrouw ‘vrouw’ is. Ze – en natuurlijk zijn dit mannen – bekijken de chromosomen van het DNA en de hormonenniveau’s om te bepalen aan welke competitie je mag deelnemen. Heb je te veel testosteron, dan kan je niet meedoen aan de vrouwencompetitie, ook al identificeer je je als vrouw. Tenzij je een hormoonbehandeling ondergaat. Maar denk je dat ze mannen ooit testen op hun testosteronlevel?”

Wie is Suzon Gheur, zo begon dit gesprek. Integer en gepassioneerd lichtte ze een tipje van de sluier. “Het is gek. Mijn leven lang probeer ik niet de uitgestippelde weg te volgen, maar trouw te blijven aan mezelf en een zijspoor te nemen. Maar gender en inclusiviteit zijn intussen bijna platgetreden thema’s. Mijn voorstelling gaat over dingen die momenteel heel erg in de lucht hangen. Maar ik probeer het niet te veel uit te spelen. De interesse is niet altijd oprecht. Ik was erg blij te merken dat er in het project met Peaches echte interactie was en een volwaardige plaats voor ons als artiesten. Misschien moet ik proberen iets meer te profiteren van de mainstream mogelijkheden.”

TearAway is te zien tijdens Tournée Libre Emergence Cirque & Rue in Central-Le Palace in La Louvière (datum nog te bepalen). www.ciebreaked.com

Auteur: Ine Van Baelen // Fotograaf: Tom Van Mele
Dit artikel verscheen in Circusmagazine #72 (september 2022)